سوداي سيمرغ
چشم انداز سينماي ايران در بيست و پنجمين جشنواره فجر
وقتي كه بيست و پنج سال پيش مديران فرهنگي وقت اولين گامها را براي برگزاري جشنواره فيلم فجر برداشتند، هنوز تكليف خود سينما چندان مشخص نبود.
اولين دوره جشنواره فيلم فجر در روزهايي برگزار شد كه سينماگران در بلاتكليفي محض به سر ميبردند. هنوز ضوابط حاكم بر سينما به درستي تدوين نشده بود و حاصلش هم اين شد كه از پنج فيلم حاضر در بخش مسابقه سينماي ايران اولين دوره جشنواره فجر، چهار فيلم امكان نمايش عمومي نيافتند. هيأت داوران هم گويا چنان از فيلمهاي ايراني ناراضي بود كه اصلاً هيچ جايزهاي به فيلمهاي بلند سينمايي اهدا نكرد و صرفاً به فيلمهاي كوتاه آماتوري جايزه داد. جشنواره فيلم فجر اما از همان سال اول و با تمام اين حواشي، جايگاه خود را در ميان اهالي و دوستداران سينما يافت. در دهه شصت كه سينماي نوين ايران شكل گرفت و آوازهاي جهاني يافت؛ جشنواره فيلم فجر تبديل به مهمترين رويداد سينمايي سال شد. در اين سالها سينماي ايران و جشنواره فجر فراز و نشيبهاي فراواني را پشت سر گذاشت، اما همچنان اين فستيوال جديترين آزمون براي محك زدن يك سال فعاليت سينماگران ايراني محسوب ميشود. جشنوارهاي كه امسال ربع قرن برگزاري را پشت سر خواهد گذاشت، هنوز هم مهمترين ويترين سينماي ايران است. آينهاي كه چشمانداز سينماي ايران در سال آتي را منعكس خواهد كرد. نامها و نشانهها حضور شوقانگيز چند نسل از سينماگران ايراني در جشنواره بيست و پنجم، اين اميدواري را در دل سينما دوستان زنده ميكند كه امسال شاهد جشنوارهاي پربار باشيم. مطابق معمول و پيش از نمايش فيلمها، اين نامهاي بزرگاند كه بيش از هر چيز جالب توجه به نظر ميرسند. هر چند هنوز حضور «سنتوري» در جشنواره امسال در هالهاي از ابهام قرار دارد؛ صرف احتمال شركت فيلمي از مهرجويي هم به رونق فجر ميافزايد. در ميان سينماگران خوشفكر قديمي، داريوش مهرجويي بيش از تمام همنسلانش توانايي تطبيق با شرايط تازه را از خود نشان داده است. به همين خاطر است كه او در ميان فيلمسازان موج نويي در دهه پنجاه، بيش از همه سيمرغ به خانه برده است. اين سيمرغها را ميتوان نشانه تأييد رسمي فيلمهاي مهرجويي از سوي طيفهاي متفاوتي از مديران فرهنگي، ارزيابي كرد. به همين خاطر «سنتوري» اگر به فجر بيست و پنجم برسد، رقيبي جدي براي فتح سيمرغهاست. بعداز كمدي سرخوشانه «ميهمان مامان»، مهرجويي در «سنتوري»دوباره به تمرين جديت پرداخته است. «سنتوري» فيلمي تلخ درباره زندگي پرفراز و نشيب يك نوازنده موسيقي است. با وجود اينكه فيلمهاي مسعود كيميايي در تمام اين بيست و پنج سال مورد اعتنا و توجه داوران جشنواره قرار نگرفته است اما سازنده فيلمهايي چون «گوزنها»، «سفر سنگ»، «سرب» و «دندان مار» هنوز هم از نامهاي پراعتبار سينماي ايران و به تبع آن جشنواره فجر است. او امسال «رئيس» را در جشنواره دارد. فيلمي كه در تداوم تجربه موفق «حكم» خوانده شده و مثل هر كار ديگر كيميايي كنجكاوي فراواني براي ديدنش وجود دارد. رخشان بنياعتماد به عنوان يكي از مهمترين فيلمسازان نسل انقلاب، چند سالي است كه به همراه محسن عبدالوهاب فيلم ميسازد. بنياعتماد بعداز كش و قوسهاي فراوان با «خونبازي» در بخش مسابقه حاضر خواهد شد. بررسي معضل اعتياد در جوانها با نگاهي مستندوار ويژگي بارز «خون بازي» است. خسرو سينايي گرچه پيشينه فيلمسازياش به سالهاي قبل از انقلاب بازميگردد ولي او پس از پيروزي انقلاب اسلامي، بخت كارگرداني فيلم بلند سينمايي را يافت. سينايي كه در سينماي مستند هم نام پرآوازهاي دارد، سالها پيش با «عروس آتش» مبدل به پديده جشنواره شد. او امسال «مثل يك قصه» را به عنوان اولين تجربه جنگياش روانه جشنواره كرده است. كيومرث پوراحمد هم حكايتي مشابه با سينايي دارد. او هم بعداز ساخت چند فيلم كوتاه در دهه پنجاه، در سالهاي ابتدايي دهه شصت، موفق به ساخت فيلم بلند شد. «اتوبوس شب» به عنوان فيلمي جنگي از سازنده «قصههاي مجيد» و «شب يلدا»، گويا تجربه متفاوتي در اين ژانر از كار درآمده است. محمد حسين لطيفي به عنوان كارگرداني شناخته شده تصوير درستي از ذائقه مخاطب دارد، به پشتوانه ساخت فيلمهايي كه گيشه پررونق داشتهاند، با «روز سوم» ميخواهد ميان مخاطب و سينماي جنگ آشتي برقرار كند. در سينماي خوش ساخت مخاطب محور همچنين بايد به فريدون جيراني اشاره كرد كه با تريلر روانشناسانه «پارك وي» به فستيوال امسال آمده است. «پاركوي» فيلمي است به سياق «قرمز»از ساختههاي موفق جيراني، با صحنههايي خشن كه ميگويند در سينماي ايران تازگي دارد. محمد مهديعسگرپور كه خود دو دوره دبيري جشنواره فيلم فجر را بر عهده داشته، «اقليما» را در فستيوال امسال دارد. او كه با «قدمگاه» مسيري متفاوت را پيشروي سينماي معناگرا قرار داد، امسال گويا همين كار را با «اقليما» انجام داده است. ظاهراً هيأت انتخاب فيلمها، «اقليما» را بيشتر از بقيه فيلمها پسنديده و همين ميتواند شانس سومين ساخته بلند سينماي عسگرپور را براي فتح 5 سيمرغ افزايش دهد. احمدرضا معتمدي كه آخرين فيلمش «ديوانه از قفس پريد» فيلم برگزيده جشنواره بيست و يكم شد، تنها كمدي حاضر در جشنواره امسال را ساخته است. «قاعده بازي» با انبوهي از بازيگران سرشناس و با توجه به پيشينه سازندهاش، گويا تعريفي تازه از اين ژانر در سينماي ايران را ارائه داده است. در همين زمينه بايد به «مخمصه» محمدعلي سجادي اشاره كرد. در خلأ تجربههاي خوش ساخت سينماي پر تعليق و حادثه، سجادي با فيلمي پليسي ميخواهد خاطره خوش «بازجويي يك جنايت» را تكرار كند. در انبوه نامهاي بزرگ جشنواره امسال بايد به فيلم «فرش ايراني» هم اشاره كرد كه با 15 كارگردان سرشناس، باعث پرستاره شدن آسمان جشنواره امسال شده است. فيلمي كه به همت رضا ميركريمي در 15 اپيزود ساخته شده است. بهروز افخمي، رخشان بنياعتماد، بهرام بيضايي، جعفر پناهي، كمال تبريزي، سيفالله داد، مجتبي راعي، نورالدين زرين كلك، خسرو سينايي، بهمن فرمانآرا، عباس كيارستمي، مجيد مجيدي، داريوش مهرجويي و رضا ميركريمي هر كدام روايت خود را از فرش ايراني ارائه دادهاند. اين نامها را اگر كنار كارگردانان با تجربهاي چون سعيد سهيلي، سعيد ابراهيميفر، پوران درخشنده و ابوالقاسم طالبي قرار دهيم، فهرست فيلمسازان سرشناس امسال كامل ميشود. كشف دلپذير جوانها جداي از نامهاي بزرگ، فجر هميشه محل خوبي براي كشف پديدهها بوده است؛ فيلمسازان جوان و جوياي نام در طول اين بيست و پنج سال، اولين بار در جشنواره فجر نامشان در ذهن سينما دوستان ثبت شد و بعداً به جرگه بزرگان پيوستند. در مورد فيلمسازان جوان بايد ابتدا از مسعود دهنمكي ياد كرد كه با اين كه اولين فيلم بلندش را ساخته ولي در حوزه سياست نام آشنايي به شمار ميآيد. در واقع همين پيشينه باعث شده تا «اخراجيها» بيش از هر فيلماولي ديگر، در كانون توجهات قرار داشته باشد. از «پابرهنه در بهشت» هم كه اولين ساخته بلند بهرام توكلي است به عنوان يكي از پديدههاي احتمالي جشنواره نام برده شده است. «آدم» ساخته اول عبدالرضا كاهاني هم با داستاني متفاوت و حضور بازيگران حرفهاي از ديگر اميدهاي جشنواره امسال است. «باز هم سيب داري» كار بايرام فضلي پس از درخشش در ونيز به فجر آمده است. فضلي قبلاً به عنوان فيلمبردار آثار متفاوت، تواناييهاي خود را به رخ كشيده و بايد ديد كه در مقام كارگردان چه كرده است. بيژن ميرباقري كه دو سال پيش با «ما همه خوبيم» يكي از پديدههاي جشنواره بيست و سوم نام گرفت، امسال با «روز برميآيد» به جشنواره آمده است. فيلمي كه گفته ميشود اقتباسي آزاد از «مرگ و دوشيزه» پولانسكي است. در ميان سينماگران تازه نفس حاضر در جشنواره امسال، مازيار ميري شاخصترين آنهاست. سازنده «قطعه ناتمام» و «به آهستگي»، امسال با «پاداش سكوت» يكي از فيلمهاي پرسر و صداي جشنواره را ارائه كرده است، رويكردي متفاوت به سينماي دفاع مقدس كه از بختهاي جدي سيمرغ به شمار ميآيد. وحيد موسائيان از فيلمسازان جوان اما پر كاري است كه «گوشواره» پنجمين تجربه بلند سينمايي او محسوب ميشود. فيلمي در ژانر سينماي كودك كه در پي برگزار نشدن جشنواره اصفهان، براي اولين بار در فجر به نمايش درميآيد. مسعود اطيابي با «مصائب دوشيزه»، امير شهاب رضويان با «ميناي شهر خاموش» و پرويز شيخ طادي با «سينه سرخ» از ديگر سينماگراني هستند كه با تجربههاي تازه به جشنواره امسال آمدهاند. انتهای پیام /