سيمرغ در خانه سينماگران

چهره هاي موفق در 24 دوره جشنواره فيلم فجر

نگاهي به برندگان 24 دوره جشنواره فيلم فجر، سابقه برگزيدگان و چهره هاي موفق اين سال ها را براي ما روشن مي كند.

نگاهي به برندگان 24 دوره جشنواره فيلم فجر، سابقه برگزيدگان و چهره هاي موفق اين سال ها را براي ما روشن مي كند.
از لوح زرين تا سيمرغ و سمند
پيش از آن كه به موضوع چهره هاي موفق و ركوردداران دريافت سيمرغ بلورين جشنواره فيلم فجر بپردازيم، بد نيست نگاهي به گذشته و پيدايش اين جايزه بيندازيم. همانطور كه مي دانيد، جشنواره فيلم فجر در سال 1361 پايه گذار شد. نخستين دوره اين جشنواره كه در ايام دهه فجر برگزار شد، به صورت غير رقابتي بود. در دومين دوره جشنواره نيز علي رغم اين كه به صورت رقابتي برگزار شد، در 8 رشته جوايزي اهدا شد كه عنوان يادماني براي آنها در نظر گرفته نشده بود. از دوره پنجم بود كه به برندگان «لوح زرين» اهدا شد و عنوان «سيمرغ» از هفتمين دوره جشنواره صورت جدي مطرح گرديد كه تا امروز ادامه داشته است.
    نكته قابل توجه اين كه تا همين چند دوره پيش، جايزه تنها به صورت سيمرغ به برگزيدگان تعلق مي گرفت، اما اخيراً جوايز ديگري همچون سكه بهار آزادي، حواله خودرو و از سال گذشته خودروي پرايد و سمند به بسته جوايز افزوده شد.

اما ركوردداران
    درباره چهره هاي موفق و ركورد داران دريافت عناوين برگزيده ذكر اين نكته ضروري است كه از نخستين دوره رقابتي شدن جشنواره تا امروز در فهرست رشته هاي مورد نظر هيأت داوران فراز و نشيب هاي فراواني به وجود آمده و گاهي برخي رشته ها حذف يا برخي رشته ها به جدول برگزيدگان اضافه شده است. اما در رشته هاي اصلي همچون كارگرداني، فيلمنامه، بازيگري و فيلم برگزيده تغييري صورت نگرفته است.
    به هر حال، در اين بررسي، برندگان در هر رشته به صورت مجزا در نظر گرفته شده اند و برگزيدگان بخش مسابقه بين المللي ـ بخشي كه  دوره شانزدهم به جشنواره افزوده شده و معمولاً سه فيلم از ايران در آن شركت دارند ـ در نظر گرفته نشده اند.
    نگاهي به رشته هاي مختلف از صدابرداري و چهره پردازي گرفته تا كارگرداني نشان مي دهد كه حسين زندباف با 4 بار برنده شدن در رشته بهترين تدوين، پرويز پرستويي و فاطمه معتمدآريا با 5 و 4 بار انتخاب به عنوان بهترين بازيگر، امير اثباتي با 4 مرتبه برگزيده شدن به عنوان بهترين طراح صحنه، جهانگير ميرشكاري و يدالله نجفي با 4 بار انتخاب به عنوان بهترين صدابردار، محمدرضا دلپاك با 5 بار دريافت سيمرغ به عنوان بهترين صداگذار و محمدرضا شرف الدين با 6 بار پيروزي در رشته بهترين جلوه هاي ويژه ركورددار دريافت سيمرغ هستند.
    همچنين مجيد مجيدي با برنده شدن 8 جايزه در طول سال هاي برگزاري جشنواره (3 بار به عنوان بهترين كارگردان، يك بار بهترين فيلم اول، يك بار بهترين فيلمنامه و 3 بار به عنوان بهترين فيلم جشنواره)، ابراهيم حاتمي كيا (يك بار كارگرداني،‌2 بار فيلمنامه، يك بار بهترين فيلم كوتاه و 4 بار بهترين فيلم) و در نهايت داريوش مهرجويي با 5 بار برنده شدن (2بار بهترين فيلمنامه، 2 بار بهترين كارگردان و يك بار بهترين فيلم) در صدر جدول برگزيدگان 24 دوره گذشته قرار دارند.
    در بخش هاي بعدي، به تفضيل درباره هر رشته مي خوانيد.

سيمرغ براي تدوين كنندگان
    رشته بهترين تدوين از نخستين دوره جشنواره در جدول آراي هيأت داوران قرار داشته است. در اين رشته، حسين زندباف 4 بار به عنوان بهترين تدوين كننده انتخاب شده است.
    مرگ سفيد (دوره دوم)، ‌اتوبوس (دوره چهارم)،‌ چشم شيطان (دوره دوازدهم) و حمله به اچ 3 (دوره سيزدهم) اسامي فيلم هايي است كه زندباف به خاطر آن ها به روي صحنه دعوت شده و جايزه خود را از هيأت داوران دريافت كرده است. پس از زندباف، هايده صفي ياري قرار دارد كه تا امروز 3 بار جايزه بهترين تدوين را دريافت كرده است. او در دوره شانزدهم، هفدهم و بيست و چهارم به ترتيب براي فيلم هاي آژانس شيشه اي، روبان قرمز و چهارشنبه سوري سيمرغ بلورين گرفته است.
    مرحوم روح الله امامي براي فيلم هاي كاني مانگا و بلوغ، حسن حسندوست براي هامون و بچه هاي آسمان و محمدرضا موييني براي عروس و پارتي هر كدام يك سيمرغ به خانه برده اند.

موسيقي؛ انتظامي و عليقلي
در رشته بهترين سازنده موسيقي متن مجيد انتظامي و محمدرضا عليقلي هر يك با 3 فيلم ركورددار دريافت سيمرغ بلورين هستند. انتظامي براي فيلم هاي باي سيكل ران (دوره هفتم)، روز واقعه (دوره سيزدهم) و آژانس شيشه اي (دوره شانزدهم) و همچنين محمدرضا عليقيلي براي آثاري همچون نرگس (دوره دهم)، قدمگاه (دوره بيست و سوم) به عنوان بهترين سازنده موسيقي متن فيلم دست يافتند.
    فرهاد فخرالديني (براي گزارش يك قتل و پرستار شب)، بابك بيات (عروس به همراه سرزمين خورشيد و مردي شبيه باران)،‌ناصر چشم آذر (بلندي هاي صفر و چشم شيطان به همراه قارچ سمي)، حسين عليزاده (گبه و زشت و زيبا) و احمد پژمان (بوي كافور عطر ياس و باران) نيز هر كدام با دريافت 2 سيمرغ در جدول چهره هاي موفق جشنواره هاي قبل قرار دارند.

سيمرغ بر شانه فيلمبرداران
    در حوزه مدير فيلمبرداري، اصغر رفيعي جم و محمد آلادپوش و محمود كلاري هر يك با 3 بار انتخاب در صدر ركوردداران قرار دارند. در اين رشته رفيعي جم به خاطر فيلمبرداري شايد وقتي ديگر (دوره ششم)، پرده آخر( دوره نهم) و سگ كشي (دوره نوزدهم) همچنين آلادپوش براي فيلمبرداري گزارش يك قتل (دوره پنجم)، سرزمين خورشيد (دوره پانزدهم) و ايستگاه متروك (دوره بيستم) جايزه سيمرغ را به دست آورده اند. محمود كلاري نيز براي فيلم هاي سرب (دوره هفتم)، گبه (دوره چهاردهم) و بوي كافور عطر ياس (دوره هجدهم) حائز دريافت جايزه بهترين فيلمبرداري شده است.
    همچنين تورج منصوري (با فيلم هاي جاده هاي سرد و هامون)، بهرام بدخشاني (هيوا و دوئل)، محمد داوودي (تولد يك پروانه و زمستان است) و حميد خضوئي ابيانه (اينجا چراغي روشن است و خيلي دور خيلي نزديك) 2 سيمرغ دريافت كرده اند.

پرويز پرستويي، بازيگري براي تمام فصول
در بخش بهترين بازيگران جشنواره پرويز پرستويي با 5 بار انتخاب به عنوان بهترين بازيگر نقش اول و دوم در صدر چهره هاي موفق بازيگري قرار دارد. اين بازيگر توانا و موفق نخستين بار براي فيلم ديار عاشقان در دوره دوم به عنوان بهترين بازيگر نقش دوم مرد انتخاب شد. او پس از چند سال بار ديگر در حوزه بازيگري سينما فعال شد و جوايز زيادي را در جشنواره فجر و جشن سينما به دست آورد. پرويز پرستويي تا امروز 3 بار به عنوان بهترين بازيگر نقش اول (آژانس شيشه اي در دوره شانزدهم، بيد مجنون در دوره بيست و سوم و به نام پدر در دوره بيست و چهارم) انتخاب شده و در دوره هجدهم نيز جايزه ويژه هيأت داوران را به خاطر بازي در فيلمي به دست آورده است.
    فرامرز قريبيان با 3 بار دريافت جايزه بهترين بازيگر نقش اول مرد (ترن در دوره ششم، بندر مه آلود در دوره يازدهم و مرد باراني در دوره هجدهم) ركورد دار است. سعيد پورصميمي هم تا امروز 3 بار عنوان بهترين بازيگر نقش دوم مرد را (به خاطر فيلم هاي ناخدا خورشيد در دوره پنجم، تحفه ها در دوره ششم و پرده آخر در دوره نهم) كسب كرده است. همچنين عزت الله انتظامي 2 بار به عنوان بهترين بازيگر نقش اول مرد (گراند سينما در دوره هفتم و روز فرشته در دوره دوازدهم) و يك بار به عنوان بهترين بازيگر نقش دوم مرد (خانه اي روي آب) برگزيده شده است. خسرو شكيبايي نيز يك بار به عنوان بهترين بازيگر نقش اول (همون در دوره هشتم و كيميا در دوره سيزدهم) و يك بار به عنوان بهترين بازيگر نقش دوم مرد (سالاد فصل) انتخاب شده است.
    در رديف هاي بعدي ركوردداران جايزه سيمرغ بلورين، رضا كيانيان با 2 جايزه (بهترين بازيگر نقش اول براي فيلم خانه اي روي آب در دوره بيستم و بازيگر نقش دوم به خاطر فيلم آژانس شيشه اي در دوره شانزدهم)، همچنين داريوش ارجمند با 2 جايزه (بهترين بازيگر نقش اول براي فيلم ناخدا خورشيد در دوره پنجم و بازيگر نقش دوم در سگ كشي دوره نوزدهم) قرار دارند.

فاطمه معتمدآريا و 4 سيمرغ بازيگري
رشته بهترين بازيگر نقش اول و دوم زن از دوره سوم جشنواره فيلم فجر در جدول جوايز قرار گرفت. نگاهي به بيست و دو دوره پيشين نشان مي دهد كه ركورددار دريافت جايزه بهترين بازيگر زن با قاطعيت فاطمه معتمدآريا است. اين بازيگر كه هفته گذشته براي بازي در فيلم «گيلانه» عنوان ماندگارترين بازيرگ زن را كسب كرد، تا امروز 4 بار موفق به دريافت سيمرغ بلورين جشنواره فيلم فجر شده است. معتمدآريا 2 بار به عنوان بهترين بازيگر نقش اول زن (براي فيلم يكبار براي هميشه در دوره يازدهم و همسر در دوره دوازدهم) و 2 بار به عنوان بهترين بازيگر نقش دوم زن (به خاطر فيلم هاي مسافران در دوره دهم و برهوت در دوره هفتم) شده است.
    در بخش بهترين بازيگر نقش اول زن پروانه معصومي با 2 بار (گلهاي داوودي در دوره سوم و شكوه زندگي به همراه جهيزيه براي رباب در دوره ششم) و همچنين هديه تهراني با 2 بار (قرمز در دوره هفدهم و چهارشنبه سوري در دوره بيست و چهارم) ركورددار دريافت سيمرغ هستند. همچنين رؤيا نونهالي يك بار به عنوان بهترين بازيگر نقش اول زن (عروسي خوبان در دوره هفتم) و بار ديگر به عنوان بهترين بازيگر نقش دوم زن (خانه اي روي آب در دوره هجدهم) اين جايزه را به دست آورده است. مرحوم جميله شيخي نيز دو بار به عنوان بهترين بازيگر نقش اول زن (مسافران) و بار ديگر به عنوان بهترين بازيگر نقش دوم زن (ليلا) انتخاب شد. نيكو خردمند هم تا امروز 2 بار به عنوان بهترين بازيگر نقش دوم زن (براي فيلمهاي پرده آخر دوره نهم) و بازيچه (دوره دوازدهم) معرفي شده است.

سيمرغ چهره پردازان
    در حوزه چهره پردازان، پيش از هر نكته اي بايد گفت، اين جايزه از دوره نهم به جمع جوايز اضافه شده است. نخستين جايزه اين بخش نيز به مسعود ولدبيگي و مژده شمسايي براي فيلم «پرده آخر» تعلق گرفت.
    در اين 15 دوره، بيشترين تعداد سيمرغ به عبداله اسكندري با 3 فيلم ناصرالدين شاه آكتور سينما (دوره دهم)، آخرين بندر و روز واقعه (دوره سيزدهم) و ساحره (دوره پانزدهم) همچنين مسعود ولدبيگي با 3 فيلم پرده آخر (دوره نهم)‌، از كرخه تا راين‌ (دوره يازدهم) و زشت و زيبا (دوره هفدهم) تعلق گرفته است. در همين بخش، جلال معيريان با 2 سيمرغ (غزال در دوره چهاردهم و توفان در دوره پانزدهم) همچنين مهرداد ميركياني با 2 سيمرغ (روايت سه گانه در دوره بيست و دوم و به نام پدر در دوره بيست و چهارم) در رديف هي بعدي قرار دارند.

امير اثباتي ركورددار جايزه طراح صحنه
جايزه بهترين طراح صحنه و لباس براي نخستين بار در دوره هفتم جشنواره فيلم فجر پيش بيني شد. اين جايزه كه عنوان بهترين «صحنه آرايي» را داشت، در نخستين سال به محسن مخملباف به خاطر فيلم «باي سيكل ران» اختصاص يافت.
    اما برنده بيشترين سيمرغ در بخش طراحي صحنه و لباس امير اثباتي است كه تاكنون 4 بار اين جايزه را به دست آورده است. او براي فيلمهاي سرزمين خورشيد (دوره پانزدهم)،‌ بانوي ارديبهشت (دوره شانزدهم)، دوئل (دوره بيست و دوم) و خيلي دور، خيلي نزديك‌ (دوره بيست و سوم) اين جايزه را گرفته است.
    همچنين مجيد ميرفخرايي 2 بار براي آخرين پرواز و روز واقعه، حسن فارسي 2 بار براي پرده آخر و ناصرالدين شاه آكتور سينما و ژيلا مهرجويي 2 بار به خاطر فيلمهاي بوي كافور عطر ياس و خانه اي روي آب جايزه سيمرغ را دريافت كرده اند.

برندگان هميشگي!
    به دليل آنكه مقوله صدابرداري در سينماي ايران چندان جدي نبوده و به تدريج در سالهاي پس از انقلاب به جايگاه مناسب خود دست پيدا كرد، از همين رو، صدابرداران محدودي در سينماي ايران فعال بودند و برندگان جوايز اين بخش نيز معمولاً افراد شناخته شده اي به نظر مي آمدند. اين بخش البته در سالهاي اخير شاهد ظهور علاقه مندان و صدابرداران جواني بوده است. در حوزه برندگان جايزه بهترين صدابرداري، ذكر اين نكته ضروري است كه در سالهاي نخست صاحبان اين تخصص به صورت دو يا سه نفره فعاليت مي كردند كه امروزه به صورت گروه (مشابه گروه فيلمبرداري) و با سرپرستي و مديريت يك نفر كار مي كنند.
    به هر حال،‌ در اين بخش جهانگير ميرشكاري تاكنون 5 بار جايزه سيمرغ را به دست آورده است كه در 3 فيلم به صورت مشاركتي حضور داشته است. اين فيلمها عبارتند از: خانه دوست كجاست، زير بامهاي شهر، هنرپيشه، سرزمين خورشيد و متولد ماه مهر به ترتيب در دوره هاي پنجم، هشتم، يازدهم، پانزدهم و هجدهم. همچنين يداله نجفي با 4 بار دريافت جايزه سيمرغ در رديف بعدي ركوردداران صدابرداري قرار دارد. نجفي به خاطر فيلمهاي باران، امتحان، بيد مجنون و زمستان است در دوره هاي نوزدهم، بيستم، بيست و سوم و بيست و چهارم اين جايزه را دريافت كرده است.
    بهروز معاونيان نيز 3 بار براي فيلمهاي خانه دوست كجاست و اجاره نشين ها، ناروني، كيميا، همچنين حسن زاهدي با فيلمهاي زيربامهاي شهر و شهر زيبا و پرويز آبنار با آن سوي آتش و پرده آخر در رديف هاي بعدي چهره هاي موفق قرار دارند.

صداگذاري و جوايز دلپاك
    كساني كه پيگير جوايز جشنواره فيلم فجر هستند، به طور قطع نام محمدرضا دلپاك را به خاطر دارند. دلپاك كه در دوره شانزدهم براي فيلم تولد يك پروانه روي صحنه رفت و جايزه صداگذاري را گرفت تا سال گذشته يعني 8 سال، 4 بار ديگر سيمرغ اين بخش را دريافت كرده است. او براي رنگ خدا (دوره هفدهم)، باران (دوره نوزدهم)، سفر به فردا (دوره بيستم) و زمان مي ايستد (دوره بيست و چهارم) اين جايزه را گرفته است.
        اسحاق خانزادي با 3 فيلم (شير سنگي، در مسير تندباد و اعتراض)، محسن روشن با 3 فيلم (مهاجر، چشم شيشه اي و بر بال فرشتگان)، بهروز شهامت با 3 فيلم (حماسه مجنون،‌ ساز ستاره و گبه) و در نهايت مسعود بهنام با 2 جايزه (براده هاي خورشيد و دوئل) ديگر برگزيدگان اين بخش هستند.

جلوه هاي ويژه محمدرضا شرف الدين
    محمدرضا شرف الدين را شايد بتوان سرآمد ركوردداران سيمرغ بلورين جشنواره دانست. اين متخصص جلوه هاي ويژه ميداني از دور پنجم ـ كه اين رشته به جوايز اضافه شده ـ تا دوره گذشته 6 بار به سيمرغ دست پيدا كرده است. شرف الدين براي فيلمهاي گاني مانگا (دوره ششم)، انسان و اسلحه (دوره هفتم)، هور در آتش (دوره دهم)، كيميا (دوره سيزدهم)، پرواز خاموش (دوره هفدهم) و قارچ سمي (دوره بيستم) جايزه بهترين جلوه هاي ويژه را به دست آورده است.
    محسن روزبهاني با 3 جايزه براي فيلمهاي سجاده آتش، سرزمين خورشيد و دوئل همچنين جواد شريفي راد با 2 جايزه سيمرغ براي دايره سرخ و متولد ماه مهر ديگر ركوردداران اين بخش به شمار مي آيند.

جايزه ويژه هيأت داوران
جايزه ويژه هيأت داوران از جوايزي است كه تعريف دقيق و مشخصي براي آن نمي توان متصور شد، اما قراين نشان مي دهد اين جايزه به افراد يا آثاري تعلق مي گيرد كه در يك شماي كلي واجد ارزشهاي ويژه اي هستند و البته در بخش هاي مختلف جايزه اي به آنها تعلق نگرفته است. در اين بخش، معمولاً به كارگردان و گاهي نيز به بازيگران جايزه ويژه هيأت داوران اهدا شده است.
    نگاهي به برگزيدگان اين بخش نشان مي دهد كه كمال تبريزي با 2 بار دريافت اين جايزه (در دوره بيست و يكم به خاطر فيلم فرش باد و در دوره بيست  و سوم براي يك تكه نان) تنها سينماگري است كه نام او را مي توان به ياد آورد.

مهرجويي و حاتمي كيا در بخش فيلمنامه
    از آنجا كه در سينماي ايران فيلمنامه نويسي منحصر به فيلمنامه نويسان نبوده است و عمده كارگردانان ترجيح مي دهند از نوشته هاي خودشان در ساختن فيلم استفاده كنند،‌ معمولاً برندگان جايزه سيمرغ بهترين فيلمنامه نيز كارگردانان بوده اند. با اين حال، ركورددار بيشترين جايزه بخش فيلمنامه نويسي داريوش مهرجويي و ابراهيم حاتمي كيا هستند كه هر يك 2 بار اين جايزه را دريافت كرده اند.
    مهرجويي براي فيلمنامه هامون (در دوره هشتم) و سارا (در دوره يازدهم) و حاتمي كيا به خاطر فيلمنامه آژانس شيشه اي (دوره شانزدهم) و به نام پدر (دوره بيست و چهارم) سيمرغ را به خانه برده اند.

سيمرغ كارگرداني
    جايزه بهترين كارگرداني از دوره اول تا امروز از جوايز اصلي به شمار رفته است. در اين رشته، مجيد مجيدي با 3 جايزه و داريوش مهرجويي و كيانوش عياري موفق تر از ساير فيلمسازان بوده اند.
    مجيدي 3 بار به خاطر فيلمهاي بچه هاي آسمان، باران و بيد مجنون در دوره هاي پانزدهم، نوزدهم و بيست و سوم جايزه بهترين كارگرداني را دريافت كرده است. مهرجويي نيز براي فيلمهاي هامون و پري و عياري به خاطر تنوره ديو و آنسوي آتش جايزه سيمرغ را دريافت كرده اند.

جايزه بهترين فيلم براي حاتمي كيا و مجيدي
    مهمترين جايزه هر دوره از جشنواره فيلم فجر را بايد بهترين فيلم بلند جشنواره دانست. در اين بخش كه معمولاً با اهداف و نگاه ويژه اي فيلم برگزيده معرفي مي شود، بحث ها و چالش هاي زيادي در هر دوره وجود داشته است. به هر حال، از ميان 23 دوره جشنواره ـ جدا از يك دوره كه 6 فيلم به عنوان برتر دست يافتند ـ تا امروز 4 بار آثار ابراهيم حاتمي كيا عنوان بهترين فيلم را دريافت كرده اند. اين فيلمها عبارتند از: مهاجر (دوره هشتم)، از كرخه تا راين (دوره يازدهم)، آژانس شيشه اي (دوره شانزدهم) و به نام پدر (دوره بيست و چهارم).
    همچنين 3 بار نيز فيلمهاي مجيد مجيدي عنوان بهترين فيلم را به خود اختصاص داده اند. اين فيلمها پدر (در دوره چهاردهم)، بچه هاي آسمان (دوره پانزدهم) و باران (دوره نوزدهم) بوده اند.

و در نهايت، فيلم اول و دوم
    جايزه بهترين فيلم اول و دوم با فراز و نشيب هاي فراواني همراه بود كه در گزارش ديگري به آن پرداخته ايم. اين جايزه از دوره هشتم در جدول جوايز قرار گرفت و از دوره شانزدهم هم حذف شد و از دوره بيست و سوم بار ديگر در جشنواره پيش بيني شد.
    در اين بخش، كارگرداناني همچون احمدرضا درويش، تهمينه ميلاني، مجيد مجيدي، ابراهيم فروزش، محمد بزرگ نيا، جعفر پناهي، عبدالحسين برزيده، پرويز شهبازي، حميد نعمت اله و رضا اعظميان جايزه گرفته اند، اما در همين بخش نيز محمدمهدي عسگرپور به خاطر فيلم «قدمگاه» در سال 1382 جدا از جايزه بهترين فيلم دوم، جايزه «هنر و تجربه» را نيز دريافت كرد.
انتهای پیام /